Bireysel Psikoloji, Alfred Adler tarafından geliştirilmiş, toplumsallık ve bütünlüğe önem veren bir psikolojik kuram olarak karşımıza çıkmaktadır. Adler başlangıçta Sigmund Freud’un izinden giderken, Üstünlük Çabası, Aşağılık Kompleksi, Üstünlük Kompleksi kavramlarını öne sürmüştür.
Temel Varsayımlar:
- İnsan bir bütündür. Organizma kendi içinde tutarlı. (DÜRTÜ KURAMINA İTİRAZ)
- İnsan mükemmele ulaşmak için dinamik bir çabaya sahiptir. Büyüme ve gelişmeye doğru bir hareket vardır. (Pozitif Psikoloji ve Hümanistik.)
- Birey yaratıcı ve kendi kaderini belirler. Kalıtım ve çevre etkisini yadsımaz. İnsan yaşamını kontrol etmede hür iradeye sahiptir.(Varoluşsal.)
- İnsanoğlu sosyal bir varlıktır. Kendi dışında da sosyal sistemin bir parçasıdır. Sosyal ilişkiler içinde toplumdan izole bir biçimde anlamak mümkün değildir.(Bütüncül.)
- Bireyler kendi algı sistemini yapılandırdığı bir dünyada yaşar. Davranışlarına inançlarına uygun olarak yön verir. (Fenomenolojik.)
Organ Eksikliği:Bedensel eksiklikler ve kişiyi çevreden alıkoyan bazı değişiklikler gelişimde önemlidir. Bu eksikliği kişinin nasıl algıladığı başa çıktığı önemlidir. Beden tam olsa bile, kendinde duyduğu eksiklikler ve bunları nasıl kompanse edebildiği önemlidir.
Aşağılık Duygusu: Psikolojik ve sosyal yetersizliklerin yol açtığı aşağılık duygusu
Üstünlük Çabası: Aşağılık ve eksiklik duygularını telafi etmeye yönelik çabalardır.
Aşağılık Kompleksi: Herhangi bir nedenden aşağılık duygusunun üstünden gelemezse bu olur. Organ Eksikliği, Şımartılma ve ihmal sebepleridir.
Üstünlük Kompleksi: Telafi etmede aşırıya kaçma, becerilerini abartma, benmerkezci yaklaşma, kibirlenme, övünme, alaycılık davranışları oluşur.
Erkeksi Protesto: Toplumda kadın zayıfsı erkek güçlü olarak algılanır. Kadınlar, erkeksi tavırlara sahip oluyorsa ya da erkeklerden çıkar sağlamak için daha fazla kadınsılaşıyorsa; erkekler, kendilerine verilen cinsiyet kimliğini taşıyamayıp, kadınsı özelliklere sahip oluyorsa ya da abartılı ve saldırgan kimlik kazanmışsa buna denir.
Doğum Sırası: Ailede doğum sırası yaşam biçimini etkileyen temel faktördür.
En Büyük Çocuk: Tek çocukken şımartılır. Bağımlı olmaya ve çok çalışmaya daha fazla eğilim gösterir. Kardeşini rakip olarak algılar. Anne baba ilgisini çekmek ve otorite kurmak için çabalar.
İkinci Çocuk: Bir yarışta olduğunun farkındadır. Büyük çocuğun başarısız olduğu alanlarda başarı sağlayıp takdir toplamaya çalışır, ebeveynlerden. Genellikle ilk çocuğun tam tersi özelliklere sahiptir.
Ortanca Çocuk: Arada kalmış, kendini ezilmiş hisseder. Yaşamın haksız olduğunu düşünür. Zavallı ben tablosunu çizer. 4 çocuklu ailede üçüncü çocuk ikinciye nazaran daha yumuşak başlı ve sosyal olabilir.
En Küçük Çocuk: Her zaman ailenin bebeğidir. En küçükler, kendi yollarına gitme eğilimi vardır.
Tek Çocuk: Kendine ait sorunları vardır. Diğer çocuklarla paylaşmayı ve işbirliği yapmayı reddederler. Bağımlı olmaya eğilimli olabilirler.
Sosyal İlgi:
- Eksiklik duygusundan kurtulmayı sağlar.
- Toplumun onayını alan yöntemler geliştirir.
- Başkasının huzuru için katkıda bulunur.
- Başkalarını koşulsuz kabul etme ve empati kurma.
Evrensel Yaşam Görevleri: Arkadaşlık kurma (sosyal görev), Yakın İlişki Oluşturma (aşk, evlilik), Topluma katkıda bulunma(mesleki görevler)
Kurgusal Son: Davranışların rehberi, gelecekle ilgili beklentilere göre şekillenirler. Patolojik bireyler amaçlarını değiştirmez. Geçmişe saplanıp kalabilirler. Kendini suçlamak ve paranoid olmak gibi.
Yaşam Stili: Tüm davranışların belirleyicisidir. Problem çözme yöntemi, neleri algılayıp, göz ardı edeceğin. Üstün olma çabası, yaşam stilinin belirleyicidir.
Kişilik Tipleri:
- Yöneten Tip: Girişken, aktif ama sosyallikle yapmazlar. Saldırgan, antisosyal tavır.
- Alıcı Tip: Parazitler. İlişkilerde pragmatik düşünürler.
- Kaçınan Tip: Evrensel Yaşam Görevlerinde başarısız olacağını düşünüp kaçarlar.
- Sosyal Olarak Yararlı Tip: En faydalı olanıdır. Evrensel yaşam görevlerini bir sorun olarak ele alıp çözmeye odaklanırlar.
Nevroz: Nevrotikler, düşük aktivite düzeylerine sahiptir. Yaşam problemlerini çözmek için istek ve enerjileri yoktur. Üstünlük çabaları kişisel ve ben merkezcidir. Yaşam biçimleri pasif ve şımartılmıştır.
Nevrozların Nedenleri: Organ Eksikliği, Şımartılma, İhmal Edilme
Tedavi: Kişinin yanlış yaşam stili geliştirmesi, sosyal ilgi geliştirememesinden kaynaklanır. Yanlış inançları düzenlemesini sağlamak. Hatalı amaçları ortadan kaldırmak, potansiyeli gerçekleştirecek yeni yaşam amaçları gerçekleştirmek.
- Hastayı Anlamak: Hastayı anlamak için, onun yaşam stilini kurgusal amaçlarını anlamak gerekir. Çocukluk anıları, doğum sırasını anlamak, rüyaları incelemek gereklidir.
- Hastanın kendisini anlamasını sağlamak: Kurgusal amaçlarını ve bunların sonucunu anlaması için iç görü kazanmasını sağlamak gerekmektedir. Bunu yaparken hastanı temel hatalından başlayarak yapılır. İhtiyatlı ve temkinli…
- Sosyal İlgiyi geliştirmek: Hastanın sosyal ilgisini geliştirmek için terapist, hasta ilişkisini oldukça dostça ve eşit ilkelere bağlamak gerekir. Hastanın yeniden oryantasyonu ve yeni şeyler öğrenmesi gerekir.
Bu kuram da öznel değerlendirmelere önem verilip, nesnel durumları göz ardı ettiği için, Aşağılık ve üstünlük kompleksi gibi kavramları genellediği için, büyük bireyler ve çocuklar arasındaki ayrımı yapmadığı için eleştirilmiştir.
