Jones ve Davis’in (1965) tarafından ortaya atılan “uygun sonuç çıkartma teorisi” (correspondent inference theory), bir kişinin davranışının kişisel özelliklerinden mi yoksa durumun etkisinden mi kaynaklandığına nasıl karar verdiğimizle ilgilenir. Sosyal psikolojide incelenen teorilerden birisidir.
Bir kişinin davranışının nedenini belirlerken ilk olarak toplumsal olarak istenir olup olmadığına dikkat ederiz. Toplumsal olarak istenmeyen davranışlar genellikle kişisel özelliklerle ilişkilendirilirken, toplumsal olarak istenen davranışlar daha çok bu özelliklerin ötesine geçer.
Bir başka faktör ise ise incelenen davranışın hür bir irade ile mi yoksa durum tarafından sınırlandırılmış mı olarak ele alınmaktadır. Özgür seçimle yapılan davranışlar, kişinin karakter özellikleri hakkında daha fazla bilgi sunar.
Ayrıca, davranışın kaynağı olarak kişinin niyeti mi yoksa başka birinin etkisi mi olduğu da yükleme sürecinde dikkate alınır. Eğer bir eylem birden çok sonuca yol açıyorsa, davranışı motive eden temel dürtüyü tahmin etmek zor olabilir. Ancak davranış belirli bir sonuca yol açıyorsa, o zaman motivasyon hakkında çıkarımlar yapmak daha kolay olur. İnsanların seçimlerindeki ayırt edici özellikler daha çok karakter özellikleriyle ilgili olarak kullanılır.
Bir davranışa yükleme yaparken, davranışın toplumsal rolüm parçası olup olmaması da önemlidir. Örneğin, bir itfaiyecinin yangın söndürmesi onun yardımseverliğiyle değil mesleğiyle açıklanırken, bir geçiş yapan kişinin yangını söndürmeye katkıda bulunması, kişilik özellikleriyle ilişkilendirilir.
Son olarak, başkalarının davranışlarını yorumlarken önceki beklentilerimizi kullanırız. Örneğin, bir arkadaşımızın solcu olduğunu bildiğimizde, babasının muhafazakar görüşlerini onaylamasını, babasıyla tartışmaktan kaçınmasına bağlarız ve dışsal bir yükleme yaparız.
Genel olarak Jones ve Daives’in Teorisi
Jones ve Davies’in teorilerine göre, insanlar gözlemledikleri eylemle failin kişisel özellikleri arasında uyumlu çıkarımlar yaparken belirli bilgi kaynaklarına dayanmaktadırlar. Bu çıkarımlar, eylemin toplum tarafından beğenilen bir davranış olup olmaması, beklenmedik sonuçlar doğurup doğurmadığı ve beklenen rolle uyumlu olup olmadığı gibi kaynaklara dayanmaktadır. Örneğin, gözlemciler, kişilerin kendilerinden beklenen rollere uygun düşmeyen eylemlerini daha çok kişisel özelliklere atfederler. Bu nedenle, annelik rolüne uygun davranmayan bir annenin hareketleri veya davranışları, o kadının kişisel özelliklerine atfedilebilir.
