Histriyonik kişilik bozukluğu, bireyin duygusal, bilişsel ve işlevsel açıdan kişilikle ilgili bozukluklar yaşadığı bir durumu ifade eder. Bu rahatsızlığın en belirgin özelliği, kişinin olayları veya duygularını abartılı bir şekilde aktararak ilgi odağı olma çabasıdır. Bu bireyler, yakın ilişki kurma çabası içinde olmalarına rağmen ilişkileri genellikle yüzeyseldir. Ortama uyum sağlamak için çevrenin beklentilerine ve şartlarına uygun davranışlar sergilerler.
Histriyonik kişilik bozukluğu, nevrotik hastalıklar arasında yer almasına rağmen genellikle halk arasında pek bilinmeyen bir rahatsızlıktır. Amerikan Psikiyatri Birliği, bu bozukluğu, gençlik döneminde başlayan aşırı duygusallık, dikkat çekme ihtiyacı ve çevre tarafından onaylanma arzusu sonucunda ortaya çıkan bir kişilik bozukluğu olarak ele almaktadır.
İçindekiler
Histriyonik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Histriyonik kişilik bozukluğu olan bireyler, olaylara karşı bilişsel çarpıtmalara dayalı tepkiler verme eğilimindedirler. Olayları aşırı olumlu ya da aşırı olumsuz şekilde yorumlayabilirler. Bu kişilerin temel hedefi, karşılarındaki insanı etkilemek ve dikkat çekmektir. Bu amaçla rol yapma ve abartılı davranışlar sergileme eğilimindedirler.
Histriyonik kişilik bozukluğunun belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Ayartıcı, çekici ve tahrik edici davranışlar sergilerler.
- Dış görünüşleri cinselliğe düşkün bir izlenimi verir, ancak gerçekte cinsel sorunlar yaşayabilirler. İlgilerini üzerlerine çekemedikleri durumlarda rahatsızlık hissedebilirler. Sürekli ilgi odağı olma istekleri, sosyal çevrede çeşitli sorunlara yol açabilmektedir.
- Duygu durumları hızla değişebilir ve yüzeysel olabilir.
- Bu kişiler duygusal bir ilişki kurma amacı gütmeyebilirler. Davranışlarının temel odak noktası, muhatabı etkilemek olduğu için karşılarındaki insanın üzerindeki izlenimiyle ilgilenmezler. Bu nedenle histrionik kişiler romantik ilişki kurmada zorluklar yaşayabilirler. Karşı tarafı etkilemek için duygusal manipülasyonlar kullanabilirler. Bu etkiyi yaratmak için duygularını aşırı abartmak gibi bir yöntem kullanabilirler. Olumsuz durumlarla karşılaştıklarında aşırı duygusal tepkiler verme eğiliminde olabilirler ve hızla gözyaşı dökebilirler.
- Histriyonik kişilik bozukluğu olan bireyler, dış görünüşlerini öne çıkarmaya önem verirler. Jest ve mimikler, giyinme tarzları, konuşmaları gibi dış görünüşe yönelik alanlarda ilgi çekmeye çalışırlar. Ancak konuşmaları genellikle içeriksiz olabilir.
- Bu kişiler çevrelerindeki insanların etkisine kolaylıkla kapılabilirler. İlgi odağı olma arzusu taşısalar da, başkalarının telkinlerine açıktırlar ve hızla etkilenebilirler.
- Histriyonik bireyler, toplumda olumlu ve duygusal bir izlenim bırakmaya çalışırlar. Diğer insanlarla yakın ilişkiler kurmanın önemli olduğuna inanırlar ve bu nedenle olumlu bir imaj sergilemeye çalışırlar. Ancak ilişki kurma ve sürdürmede zorluk yaşayabilirler, çünkü öncelikli olarak kendi benliklerine odaklanmışlardır ve amaçları dikkat çekmektir.
- Tatmin duygusu histrionik kişiler için ön plandadır. Yenilik ve heyecan arayışı içindedirler ve genellikle rutin şeylerden çabuk sıkılma eğilimindedirler. Herhangi bir şeyden anında tatmin olmak isterler. Gecikmiş tatmin duygusu karşısında hayal kırıklığı yaşayabilirler ve sabırsız olabilirler. İlk başta büyük bir hevesle başladıkları şeylere zamanla ilgilerini kaybedebilirler.
Histriyonik Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Histriyonik kişilik bozukluğu örneklerinin incelenmesi sonucunda, abartılı davranışların temelinde çocukluk döneminde annenin ihmalkar tutumlarının olduğu görülmektedir. Kişi, isteklerini ifade etmek için abartılı davranışlar sergilemek zorunda kalır. Annenin ilgisiz tavrı aynı zamanda çocuğun duygusal ifade becerisini engeller. Bu durum ilerleyen dönemlerde, kişinin duygularını abartılı bir şekilde göstermesine yol açar.
Örneğin, bir kız çocuğu annesinden yeterli ilgiyi alamadığında babasına yönelir. Babasının ilgisini çekmeye çalışan kız, dış görünüşü ve sevimli tavırlarıyla bunu gerçekleştirmeye çalışır. Ancak büyüdükçe kız çocuğu babasının uzaklaşmasını ve aynı ilgiyi başka erkeklerden elde etmeye çalışır.
Hipermaskülenite (zehirli erkeklik), erkeğin çocukluğunda annesinin kendisini başka bir erkeğe tercih etmesi nedeniyle aşırı erkeksi davranışlar sergilemesi olarak tanımlanabilir. Bu bilinçdışı durum, bir tür güç mücadelesi olarak görülebilecek histrionik davranış bozukluğuna yol açar.
Histriyonik kişilik bozukluğunun genetik yatkınlık nedeniyle ortaya çıkabileceğini savunan uzmanlar da bulunmaktadır. Bu bozukluğun, dışadönüklük ve duygusallık özelliklerinin aşırı bir şekilde belirginleşmesiyle ilişkili olduğunu öne sürerler. Aşırı dışadönüklük, histrionik kişilerde heyecan arama ve gerginlik gibi duygulara yol açabilir. Duygusallık ise bu kişilerde depresyon ve içe kapanma şeklinde kendini gösterebilir.
Histriyonik bozukluğa neden olabilecek çevresel faktörler arasında aile içindeki huzursuzluk, sürekli kavga, hastalık gibi olumsuz durumlar, anne ve babanın ayrılması, çocukluk döneminde yaşanan istismar gibi travmatik olaylar, aile üyelerinin beklenmedik kaybı gibi etkileyici durumlar sayılabilir.
