Narsistik Kişilik Bozukluğu

Narsistik kişilik bozukluğu, narsizm olgusunu içinde barındıran bir kişilik bozukluğudur. Narsisizm, genel olarak kişinin kendi kimliğine ve benliğine karşı bağlılık ve beğeni duyması olarak tanımlanmaktadır. Kişinin kendisine hayran olması, empatiye karşı isteksiz olması ve empari yapamamasıdır. 1898 yılında psikoloji literatürüne giren narsisizm kavramının kökenleri Yunan mitolojisine dayanmaktadır. Yunan mitolojisinde, kendisini suda görerek aşık olan Narkisos’tan kelime kökenini alan narsisizm, Sigmund Freud’un ilgisini çekmiştir.

Freud 1914 yılında meta psikoloji kuramını oluştururken ve klinik çalışmalarını yaparken narsizm odaklı ilerlemiştir. Freud’un narsisizm üzerine önemli görüşleri bulunmaktadır. Günümüzde Freud’un araştırmalarının merkezinde narsisizm olgusunun yattığı kabul görmektedir.

Narsisizm, yaşamı sürdürebilmek için gerekli bir enerji olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı zamanda narsisizm ciddi tehlikeleri de içinde barındıran bir olgudur. Bir sanatçı ya da bir meslek mensubu ortaya koyduğu eserlerden ve hizmetlerden dolayı gurur duyabilir. Bu gurur ile çalışma isteği ve ilerlemeye dönük bir çaba oluşur. Ancak farklı faktörler, çevreden gelen olumlu ve olumsuz temas örüntüleri ile narsisizm dengelenir. Her ne kadar bu dengenin var olması narsisizmi sağlıklı ve kabul edilebilir bir alanda tutsa da narsisizmin dozu arttıkça olumsuzluklar, yıkıcı ve yıpratıcı sonuçlar meydana gelebilir.

Narsisizmi inceleyen bir çalışmacı ise Emmons’tur. 1987 yılında narsistik yapıyı dört farklı boyutta ele almıştır. Bu boyutlar, liderlik, kendine hayranlık, üstünlük/büyüklenmecilik, sömürücülük olup, bu boyutlar kimi zamana birden fazla kavramı iddia etmektedir.

Narsistik kişilik bozukluğunda her boyut, her birey için farklı gelişmişlik düzeyine sahiptir. Bu farklılıklar dolayısı ile sosyal yaşam, aile ilişkileri ve iş çevresinde farklı özelliklere sahip görünen, temelde narsistik kişilik özellikleri gösteren bireyler olduğu da açıktır.

Narsistik Kişilik Bozukluğu Belirtileri

DSM-5’e göre;

• Büyüklenmeci tavırlar: Başarı ve yeteneklerini olduğundan aşırı bir şekilde ele alır. Kendisini üstün bir birey olarak görür.
• Sınırsız başarı, güç, zeka vb. kişisel özelliklerin düşleri ile uğraşma durumu
• Kendisinin özel, değerli ve dünyada eşi benzeri bulunmayacak kadar özel olduğunu düşünme, özel ve üstün kişiler tarafından anlaşılabileceğine yönelik düşünceler. Özel ve üstün kabul ettiği kişilerle iletişim kurması gerektiğine yönelik inançlar.
• Aşırı derecede beğenilme arzusu
• Diğer insanlara göre özel muamele ve karşılık görmesi gerektiğine yönelik inanç.
• Kendi çıkarları için başkalarından faydalanma isteği
• Empati (eşduyum) yapma konusunda başarısızlık ve çoğu zaman empatiye karşı isteksizlik.
• Başkalarını kıskanmak ya da kendilerinin kıskanıldığına yönelik inançlar.
• Diğer insanlara karşı saygısız tavırlar, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergilemesi

Yukarıdaki belirtilerin bir kaçının görülmesi, narsistik kişilik bozukluğuna işaret eder. Yukarıda sayılan belirtiler, kişiden kişiye değişiklik arz etmekle birlikte, bireyin yaşam koşulları, çevresel faktörler de belirtilerin şiddeti konusunda bir ipucu sağlayabilir. Bu belirtilerin sürekli ve yaygın olması tanı almak için yeterli olmaktadır.

Teşhirci Narsistik Kişilik Bozukluğu

Teşhirci narsistik kişilik bozukluğu, bireyin sürekli dikkat çekme isteği, başkalarının onayını arama ve göz alıcı davranışlar sergileme eğilimleriyle karakterizedir. Bu belirtiler, bireyin sosyal ve kişisel ilişkilerinde sorunlara yol açabilir ve başkalarıyla derin ve anlamlı bağlar kurma konusunda zorluklar yaşatabilir.

1. Sürekli dikkat çekme isteği: Teşhirci narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, sürekli olarak başkalarının dikkatini üzerlerine çekmeye çalışırlar. Kendi varlıklarını vurgulama, göz önünde olma ve takdir toplama arzusuyla hareket ederler.
2. Provokatif ve çarpıcı davranışlar: Teşhirci narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, çarpıcı giyim tarzı, abartılı konuşma tarzı veya iddialı davranışlar sergileyebilirler. Kendi varlıklarını ve kişiliklerini vurgulamak için göz alıcı ve dikkat çekici olma eğilimindedirler.
3. Başkalarının onayını arama: Teşhirci narsistik bireyler, sürekli olarak başkalarının beğenisini ve onayını kazanmaya çalışırlar. Bu nedenle, dış görünüşleri, başarıları veya yetenekleri üzerinde aşırı odaklanabilirler. Başkalarının hayranlığını ve takdirini elde etmek için çaba gösterirler.
4. İlgi eksikliği tolere edememe: Teşhirci narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, kendilerine yönelik ilgi veya beğeninin eksik olduğu durumları tolere etmekte zorluk yaşarlar. İlgi odağı olmadıklarında veya yeterli takdir görmediklerinde huzursuz veya mutsuz olabilirler.
5. Empati eksikliği: Teşhirci narsistik bireyler, başkalarının duygusal ihtiyaçlarına veya perspektiflerine anlayış gösterme konusunda sınırlı bir kapasiteye sahip olabilirler. Empati eksikliği sergileyebilirler ve başkalarının duygusal deneyimlerini önemsemeyebilirler.
6. İlişkilerde yüzeysellik: Teşhirci narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, ilişkilerde genellikle yüzeysel kalma eğilimindedirler. İlişkilerini kendi ihtiyaçlarına ve ilgi çekme hedeflerine göre şekillendirebilirler. Diğer insanları manipüle etme veya kendi çıkarları için kullanma eğiliminde olabilirler.

Gizli Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Gizli narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, narsistik özelliklere sahip olsalar da bunları dışarıya pek yansıtmazlar ve genellikle içsel olarak yaşarlar. Bu, onların narsistik özelliklerini gizlemelerini ve başkalarının fark etmesini engellemelerini sağlar.

1. Kendini beğenmişlik ve üstünlük hissi: Gizli narsistik bireyler, kendilerini diğer insanlardan üstün ve özel hissederler. Ancak bu duygularını dışarıya pek yansıtmazlar ve mütevazı bir görünüm sergilerler.
2. İçsel hayranlık ve hayal etme: Gizli narsistik bireyler, kendilerini içsel olarak hayranlıkla süslerler ve hayal dünyalarında büyük başarılar ve başarılar elde ettiklerini düşünürler. Ancak bunları başkalarıyla paylaşmazlar ve sık sık kendi içlerinde yaşarlar.
3. Empati eksikliği: Gizli narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, başkalarının duygusal ihtiyaçlarına veya perspektiflerine anlayış gösterme konusunda sınırlı bir kapasiteye sahip olabilirler. Empati eksikliği sergileyebilirler ve başkalarının duygusal deneyimlerini önemsemeyebilirler.
4. İntrovert davranışlar: Gizli narsistik bireyler, genellikle içe dönük ve sessiz olma eğilimindedirler. Kendi düşüncelerine ve hislerine odaklanırlar ve dış dünyada fazla göze çarpmazlar. Bu şekilde, narsistik özelliklerini gizleyebilirler.
5. Başarıya odaklanma: Gizli narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, başarıya ulaşma ve üstün performans gösterme konusunda büyük bir motivasyona sahip olabilirler. Ancak bu başarılarını dışarıya fazla yansıtmazlar ve mütevazı bir tavır sergilerler.
6. İçsel değersizlik hissi: Gizli narsistik bireyler, kendilerini içsel olarak değersiz veya yetersiz hissedebilirler. Bu nedenle, dışarıdan gelen takdir ve onay arayışında olabilirler, ancak bunu gizlice yaparlar.

Değersizleştirici Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Değersizleştirici narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, kendilerini sürekli olarak değersiz hissetme, başkalarını küçümseme ve kendilerini yüceltme eğiliminde olan bir davranış kalıbına sahiptirler. Bu, ilişkilerinde sorunlara yol açabilir ve başkalarıyla derin bağlar kurma konusunda zorluklar yaşatabilir. Özellikle çocukluk yaşamında şiddete maruz kalmak, psikolojik ihtiyaçların yeterince karşılanmaması, travmatik deneyimler sebebi ile ortaya çıkan değersizleştirici narsisistik bozukluk, ötekileri

1. Düşük özgüven ve kendini değersiz hissetme: Değersizleştirici narsistik bireyler, kendilerini sürekli olarak değersiz, yetersiz veya önemsiz hissederler. Özgüven eksikliği ve sürekli bir başarısızlık korkusuyla yaşarlar.
2. Başkalarını küçümseme ve aşağılama: Değersizleştirici narsistik bireyler, kendilerini yükseltmek için başkalarını küçümseme, eleştirme ve aşağılama eğilimindedirler. Başkalarını değersizleştirerek, kendi kendilerine olan inançlarını güçlendirmeye çalışırlar.
3. Kendini başkalarıyla karşılaştırma: Değersizleştirici narsistik bireyler, sürekli olarak kendilerini başkalarıyla karşılaştırır ve genellikle başkalarının üstünde olmak isterler. Kendi başarıları ve nitelikleri üzerinde aşırı bir vurgu yaparlar ve diğer insanları kıyaslayarak kendilerini üstün hissetmeye çalışırlar.
4. Empati eksikliği: Değersizleştirici narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, başkalarının duygusal ihtiyaçlarına veya perspektiflerine anlayış gösterme konusunda sınırlı bir kapasiteye sahip olabilirler. Empati eksikliği sergileyebilirler ve başkalarının duygusal deneyimlerini önemsemeyebilirler.
5. Sürekli takdir ve onay arayışı: Değersizleştirici narsistik bireyler, sürekli olarak başkalarından takdir ve onay ararlar. Ancak aldıkları takdirler ve onaylar da genellikle yetersiz gelir ve kendilerini daha da değersiz hissetmelerine neden olabilir.
6. Kontrol arzusu ve manipülatif davranışlar: Değersizleştirici narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, çevrelerindeki insanları kontrol etme ve manipüle etme eğilimindedirler. Başkalarını aşağılayarak veya eleştirerek güç ve kontrol sağlamaya çalışırlar.