Disleksi, öğrenme güçlüğü olarak bilinir. Bireyin bilişsel fonksiyonları gayet normal olmasına rağmen, dil, okuma, yazma becerilerinde sorunlar yaşaması durumu disleksidir. Disleksi bireyler, konuşma esnasında sesleri tanısa bile, bunları harfler ile ilişkilendirmekte güçlük çeker. Bir diğer öğrenme güçlüğü de diskalkulidir.
Disleksi bozukluğu genellikle okul çağında fark edilir. Okul çağında okuma ve yazma konularında yaşanan güçlükler görülür. Özel eğitim programları veya özel dersler aracılığı ile okul başarısı sağlanabilir. Öte yandan disleksi bozukluğunun sağaltım sürecinde sosyal destek de önem arz etmektedir.
Literatürde disleksi için belirlenmiş bir tedavi yoktur ancak erken teşhis ve müdahaleler yolu ile disleksinin etkileri minimum seviyeye getirilebilir. Okul çağından önceki dönemlerde geç konuşma, yeni kelime öğrenmekte zorluklar, oyunlarda çeşitli sorunlar, hastalığın belirtileri olarak ele alınmaktadır.
Disleksi, ailede dislektik bozukluk hikayesinin varlığı halinde veya çocuğun prematüre doğması, doğumda normalden düşük ağırlık, hamilelik gelişim döneminde annenin çeşitli ilaçlar kullanması, alkol, sigara bağımlılığı ve enfeksiyon öyküsü disleksi riskini artıran faktörler olarak değerlendirilmektedir.
Disleksi tedavisi sağlanmadığı halde çocuklarda çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Okuma güçlüğü ve akranlara göre çeşitli alanlarda yaşanacak güçlükler, çocuğun özgüven sorunu yaşamasına, davranış sorunlarına, kaygı sorunlarına, saldırganlığa ve içe kapanık bir hale gelmesine neden olabilir. Öte yandan çocuk arkadaş çevresinden ve öğretmenlerinden uzaklaşabilir.
İçindekiler
Disleksi Türleri
Disleksi hastalığının bilinen 6 türü bulunmaktadır. Bunlar, fonolojik disleksi, yüzeysel disleksi, görsel disleksi, birincil disleksi, ikincil disleksi, travma disleksidir. Disleksinin türleri arasında en fazla birincil disleksi görülmektedir.
Fonolojik disleksi, bazı kelimeleri çıkarmakta güçlük çekildiği, işitmekten daha çok görsel işleme sorununun ön planda olduğu disleksi türüdür. Yüzeysel disleksi, sözcüklerin tanınması ve yazılmasında yaşanan güçlüğün görüldüğü disleksi türüdür. Görsel disleksi, fizikel veya bilişsel nedenlerden kaynaklanan, okumakta güçlük çekilmesi ile ilişkili disleksi türüdür.
Birincil disleksi, serebral kortekste gerçekleşen bir işlevsel bozukluktur. Yaş ile değişmez. İkincil disleksi ise, fetal gelişimin erken aşamalarında ortaya çıkar. Fetal gelişim esnasında beyin gelişiminde yaşanan çeşitli problemlerden kaynaklanmakla birlikte, çocuğun büyümesi ile azalabilir. Bu yönü ile birincil disleksiden ayrılmaktadır.
Travma disleksisi, yetişkin ve çocuklarda görülmektedir. Bir travma veya hastalık sonucunda beyinde meydana gelen hasarla birlikte ortaya çıkar. Bu yönü ile diğer türlerden ayrıldığını söyleyebiliriz.
Disleksi hastası çocuklar aynı zamanda DEHB riski altındadır. DEHB tanısı almış çocukların da dislektik bozukluğa sahip olma olasılığı da yüksektir. DEHP, hiperaktivite gibi faktörler tedavi sürecini zorlaştırabilecek etmenler olarak karşımıza çıkabilir.
Disleksi Belirtileri Ne Zaman Ortaya Çıkar?
En erken belirtiler, çocukluk çağında ortaya çıkar. Çocukların konuşma becerilerini elde etmeye başladığı ve ses çıkarma dönemi olan 1-2 yaş aralığında belirtiler görülmeye başlanır. Konuşma gecikmesi yaşayan her çocuğun dislektik bozukluğunun olduğu söylenemez. Kalıtımsal olarak okuma güçlüğü yaşayan akrabaların varlığı halinde bu belirtilere sahip çocukların yakından izlenmesini gerekli hale getirebilir.
Belirtiler genel olarak; ge. konuşma, akranlara göre yeni kelime edinmede yavaşlık, kelimelerin ses sırasını karıştırma, birbirine benzeyen kelimeleri ayırt etmekte güçlük, renkler, harfler ve sayıların isimlerini ve seslerini hatırlamakta zorluklar yaşamak, tekerleme söylemede yaşanan sıkıntılardır. Okul çağı çocuklarında dislektik bozukluk belirtileri belirgin hale gelir.
Okul çağında beklenen gelişim seviyesinin altında okuma yazma performansı, duyduğu şeyleri anlama ve kavramada ortaya çıkan güçlükler, konuşma esnasında doğru kelime seçmekte güçlük, nesne sıralamasını hatırlamada zorluk çekmek olarak ele alınabilir. Aynı zamanda okul çağında bulunan çocukların okuma faaliyetlerinden kaçınması, ödevleri normalden uzun sürede tamamlaması, heceleme ve imlada görülen zorluklar da hastalığın belirtisi olarak değerlendirilebilir. Okul çağı çocuk, okuma ve yazma becerilerine hazırbulunmuş halde olsa da disleksi yüzünden okumanın temellerini kavrayamaz.
Okul çağı çocuklarının okumada yaşadığı çeşitli güçlükleri aşabilmesi için bir uzman yardımı gerekli olabilmektedir. Genellikle bu güçlüğü aşabilmek için şu şekilde eğitim programları kurgulanır; kelimeleri parçalayarak, en küçük sesleri tanımak ve bunları kullanmak, fonetik ve seslendirmeyi anlamak, okuduğu metni anlamak, okumayı düzeltmek ve okuma hızını artırmak ile tanınan ve anlaşılan kelimeleri kullanarak bir kelime haznesi oluşturmak olarak ele alabiliriz. Ek yardım sayesinde lise çağlarına kadar olan eğitimde, disleksi hastası olmayan kişiler kadar performans sergilemeleri mümkündür. Disleksi tedavi sürecinde aile ve çevre desteğinin, tedavinin başarıya ulaşabilmesi için önemli bir etmen olduğunu da vurgulamak gerekir.
