Cam tavan engeller 1986 yılında Wall Street Journal ’de yayınlanan iş hayatında kadınlar konulu raporda geçen bir kavram olarak geçmiştir. Toplumsal cinsiyet konusunda önemli olan cam tavan engeller kavramı, kadınların yönetici pozisyonuna yükselmesinin kurum kültürü ve ön yargılardan önemli ölçüde olumsuz yönde etkilendiğini belirten bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çalışma hayatında etkin rol alan kadınlar belirli bir pozisyona eriştikten sonra görevde yükselmelerini etkileyen etkenlerin tümüne cam tavan sendromu denilmektedir. Genellikle kadınlar cam tavan sendromu yaşasa da erkekler tarafından da cam tavan sendromu yaşanmaktadır. Görülmez bir engeli tanımlamak için cam tavan iadesi kullanılmıştır. Bir yöneticinin ulaşmak istediği mevkiye yaklaştıktan sonra bilinmeyen sebeplerden ötürü beklediği terfiyi alamamasıdır.
Çalışma hayatında cinsiyet ayrımcılığının bir boyutu olan cam tavan kavramı, kadınların mesleki başarılarına ve yeteneklerine bakmaksızın, üst yönetim kademelerine terfi etmesi yönünde var olan belirsiz ancak aşılması güç engeller olarak tanımlanmaktadır (Ayrancı ve Gürbüz, 2012, akt. İpçioğlu, Eğilmez, Şen, 2018)
Kişinin engel olduğunu düşündüğü bazı etkenlerin aslında ona etken olmadığı durumdur. Kişinin engel olarak algıladığı etkenler kişinin kendisi tarafından oluşturulan engellerdir. Kişiler olumsuz düşünceleri nedeniyle cam tavan sendromu ile karşı karşıya kaldığı ve aile hayatlarına zarar vereceğini düşünürler ve kendisini geri çekerler.
Toplumun kadınlara biçtiği roller ve kalıplaşmış tutumların iş yerindeki yansıması ve cinsiyete dayalı eşitsizlik, sosyal ortamlara kadınların katılamaması, cinsiyete bağlı olarak izlenen yanlış politikalar, erkek egemen kültür (kurum kültürü) gibi faktörler kadın çalışanların karşısına çıkan birer engeldir. Cam tavan etkilerini artırıcı etkilere sahiptir.
Örgüt içi olan bazı sorunlardan dolayı cam tavan sorunu yaşanabilir. Örgüt kültürü, örgüt politikası, örgüt iklimi alanlarında olan sorunlar ve mentor eksikliği çalışanlarda cam tavan etkisi yaratabilir. Fırsat eşitliğinin olmaması, çalışanların iletişim ağlarına katılamaması, erkek yöneticiler tarafından veya kadın yöneticiler tarafından konulan engeller cam tavan etkisi yaratabilmektedir. Bununla birlikte iş hayatındaki kadın algısı da kadınlar üzerinde cam tavan etkisi yaratabilmektedir.
Cam tavan etkisinden dolayı bireyler motivasyon kaybı yaşayabilmektedir. Bireyler kariyerlerinde yükselme fırsatlarının az olması ya da engelleyici faktörlerin varlığından dolayı amaçlarına ulaşamayacaklarını düşünerek verimsizlik ve tatminsizlik yaşarlar. Sonuç olarak cam tavan etkisi yaşayan çalışanlar örgüte olan bağlarını kaybetme birlikte örgüt içi alınacak kararlarda sessiz kalmayı tercih edebiliriler.
Toplumsal faktörler literatürde genellikle “Ayrımcılık” ve “Basmakalıp Yargılar” olarak sınıflandırılmaktadır. Ayrımcılık, mesleklerin toplum içinde cinsiyetlere göre ayrıştırılmasıdır. Örneğin, mühendislik, yöneticilik, genel müdürlük gibi işler erkek işleri olarak kabul edilirken, hemşirelik, öğretmenlik, sekreterlik gibi işler kadınlar için uygun işler olarak görülmektedir. Basmakalıp yargılar ise kadınlar hakkında yaygın olarak kabul edilen ve sınırlayıcı olan inanç ve algılamalardır. Bu yargılar, kadınların bağımlı, duygusal ve öznel davrandıklarını, rekabetçi, hırslı, liderlik yetenekleri ve risk alma konusunda “yetersiz” olduklarını ileri sürer.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- İPÇİOĞLU, İ , EĞİLMEZ, Ö , ŞEN, H . (2018). CAM TAVAN SENDROMU: İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİLERİ BAĞLAMINDA BİR ARAŞTIRMA – GLASS CEILING SYNDROME: A RESEARCH IN THE CONTEXT OF HUMAN RESOURCES MANAGERS. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 10 (25) , 686-709 . DOI: 10.20875/makusobed.460894
- https://www.neoldu.com/cam-tavan-sendromu-hakkinda-bilinmesi-gerekenler-16429h.htm
- https://kasder.org.tr/cam-tavan-sendromu/
