Mahkumların suç algısına ilişkin bir çok teori bulunmaktadır. Suç algısı teorilerinden birisi California Üniversitesi Öğretim Üyesi Harold Garfinkel tarafından ortaya konmuştur. Günlük yaşamdaki sosyal ilişkilerin analizine dayanan teori, yeni bakış açıları sağlamaktadır. Bu teori etnomotedolojik teoridir. Garfinkel’e göre insanlar yaptıkları eylemlerin nasıl ve ne için yaptıklarını bilmesine dayanır. Yani insanlar gerçekleştirdikleri fiillerin metodlarına sahiplerdir.
Rasyonel Seçim Teorisi ise mahkumların suç teşkil eden davranışlarını anlamalarına yönelik ileri sürülen bir teoridir. Suçlular, suç işlemeye karar vermeden önce kâr, zarar muhakemesinde bulunurlar. Muhakemeleri sonucunda kâr daha fazla ise suçu işlemeye karar verirler. Bireyler ilk etapta suçu işleyip işlememek istediklerine karar verirler. Bu kararda ahlaki değerler, geçmiş deneyimler, suçla ilgili bireysel deneyimler etkili olmaktadır.
Başka bir teori Merton tarafından ortaya atılmıştır. “Gerçekleştirilemeyen istek ve arzular kişilerde sapıcı davranışlarla topluma hakim olan ahlakın reddine, anomiye yol açar.” demektedir. Alt sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeye sahip gruplar, toplumun geneline göre daha dezavantajlı konumdadır. Bu durum kimi zaman bir risk faktörü olabilmektedir. Merton, anomi teorisinden yola çıkarak sosyal yapının zenginliğe bağlı bazı istek/arzuları tetiklediğini ve zenginliği elde edebilmek için var olan sosyal yapının sınırlandırdığını söylemektedir.
