Kan fobisi, diğer fobilerden farklı olarak özel bir fobi türüdür. İğne, kan veya yaralanma gibi durumları içeren kan fobisine sahip olan kişilerde bayılma gibi tepkiler sıkça görülür. Bazı insanlar, ambulans sireni duyduğunda, ameliyat ve kan kelimelerini duyduğunda kan fobisini deneyimleyebilir.
Kan fobisi (hemofobi) toplumda kan tutması olarak bilinir, kan görmeye dayanamama, kanı görünce panik olma gibi durumları tanımlamak için kullanılan bir özel fobi çeşitidir.
Kan Fobisi Neden Olur?
Kan fobisinin nedenleri, kanla ilgili bir travmanın sonucunda ortaya çıkabilir. Ciddi bir şekilde yaralanma, yaralandığında kan kaybetme, zorlu ve acılı bir ameliyat süreci geçirme gibi durumlar, kan fobisinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Genellikle çocukluk çağında yaşanan deneyimler ileriki yaşlar için belirleyici olabilmektedir. Çocuklar her şeyi ailelerinden öğrenir. Bir çocuk, ailesinde kan fobisi olan birini görürse, kan korkusu geliştirebilir ve bu korku zamanla kan fobisine dönüşebilir. Ayrıca, aileleri tarafından aşırı koruyucu bir tavırla “bunu yapma, bunu yapma” gibi engellemeler ve “eğer bunu yaparsan hastaneye gidersin, iğne yaparlar, kan alırlar” gibi korkutucu tepkiler alan çocuklarda kan fobisi ve buna ek olarak iğne fobisi gelişebilir.
Genetik yatkınlık da fobileri tetikleyen faktörler arasındadır ve kan fobisi de bu faktörlerden biridir. Eğer ailenizde kan fobisi olan biri varsa, sizin de bu fobiye sahip olmanız oldukça olasıdır.
Kan fobisi olan kişilerin neden bayıldığına gelince, herhangi bir fobisi olan kişilerin, fobiyi tetikleyen şeyle karşılaştıklarında benzer tepkiler gösterdikleri bilinmektedir. Panik halinde olan bir kişinin kalbi hızla çarpmaya başlar, nefes almakta zorluk çeker, titreme, terleme, baş dönmesi gibi fiziksel belirtiler gösterir. Ancak kan fobisi farklıdır. Kan fobisi, diğer fobilerde olmayan özel bir tepkiye neden olur, o da kan görünce bayılma tepkisidir. Peki, kan fobisine sahip kişiler neden bayılarak tepki gösterir?
Ani bayılmalara sebep olan bir rahatsızlığa “vazovagal senkop” denir. Bu rahatsızlık, sadece kan fobilerinde değil, düşük kan şekeri, uzun süre ayakta durma, hızlı kalp atışı gibi durumlar sonucunda da ortaya çıkabilir. Kan fobisi olan kişiler, kanı gördüklerinde kalpleri hızla çarpmaya başlar, ardından vazovagal yanıt nedeniyle kalp atışında ani bir yavaşlama ve kan basıncında ani bir düşüş meydana gelir. Bu ani düşüş nedeniyle kişiler baygınlık geçirir. Vazovagal senkop öncesinde baş dönmesi, solgunluk, bulanık görme gibi belirtiler ortaya çıkar.
Kan görünce bayılma tepkisinin evrimsel açıdan insan hayatı için oldukça avantajlı olduğu söylenebilir. Avcı-toplayıcı dönemde, dış tehditlere karşı savunmasız olan atalarımızın otonom sinir sistemi, yaralanma sonrasında kan basıncını düşürerek kan kaybını azaltmayı ve pıhtılaşma için zaman kazanmayı amaçlayarak hayatta kalmak için en uygun tepkiyi oluşturmuştur. Bu faktörler bayılmaya yol açar.
Kan fobisinin tedavi yöntemleri diğer fobi türlerinde olduğu gibi çeşitlilik gösterir. Kan fobisine sahip olanların tedavi olmaları önerilir, çünkü hayati bir durumla karşı karşıya geldiklerinde bayılma tepkisi vermemek ve müdahale edebilmek önemlidir.
Maruz bırakma terapisi: Maruz bırakma, fobilerle başa çıkmak için oldukça etkili bir yöntemdir. Kişi, güvenli bir ortamda kademeli olarak önce korkuya neden olan şeyi çağrıştıran durumlarla ve ardından da doğrudan korkulan nesne/canlı/durumla karşı karşıya getirilir. Bu süreçte terapist, çeşitli başa çıkma stratejilerini öğretir ve destek olur. Böylece kişi adım adım duygusal tepkileriyle başa çıkmayı öğrenir, korkulan şeyin aslında düşündüğü kadar korkunç olmadığını fark eder.
Bilişsel davranışçı terapi: Bu terapi yönteminde, kan fobisinin ortaya çıkmasına yol açan düşünceler belirlenir ve bu düşünceler üzerinde çalışarak tedavi edilmesi hedeflenir. Kişi, korkulan şeyin korkunç olduğuna inanmadığından ziyade, ona yüklediği anlamlardan dolayı fobiye sahip olur. Bu bakış açısıyla duruma yaklaşıldığında, çarpıtılmış düşüncelerin ve algıların değiştirilerek en doğru ve kalıcı çözümün elde edileceği görülür.
EMDR: Kan fobisini yenmek için kullanılabilecek bir diğer tekniktir. Bilişsel-davranışçı terapi kökenli olan bu yöntem, fobinin oluşumunda bir travmanın rol oynadığı durumlarda danışana büyük fayda sağlayabilir. EMDR, travmatik anıları gün yüzüne çıkarmayı ve kişinin bu anılara ilişkin olumsuz düşüncelerini hedefleyerek, bu anıların uzun süreli etkilerini ortadan kaldırmayı ve kişiyi bu anıya karşı nötr hale getirmeyi amaçlar. Kan fobisinin oluşumunda kişinin bir travma yaşamış olma olasılığı yüksek olduğundan, EMDR etkili bir yöntem olabilir.
Nefes egzersizleriyle tedavi: Nefes egzersizleri, korkulan şeylerle karşılaşıldığında rahatlama sağlamak ve ani tepkilerin önlenmesine yardımcı olmak için kullanılır. Kan fobisi gibi fobiler için de etkili bir yöntemdir.
