İnsanlar tarih öncesi çağlardan itibaren toplum içerisinde yaşarlar. Bir arada yaşamak zorunda olan insan toplum içerisinde neleri yapıp yapmaması gerektiğini sahip olduğu bilişsel beceriler sayesinde ortaya koyabilmiştir. İyi ve kötü arasındaki ayrım, doğru ve yanlışı ayırt edebilmek ve toplumsal normların oluşum süreci tamamen bir ahlaki gelişim sayesinde ortaya çıkmıştır. Ahlaki gelişim ve prososyal davranışlar toplumsal yaşamın mihenk taşlarıdır.
İçindekiler
Ahlaki Gelişimde Temel Kavramlar
Yapılan tartışmalar; insanlar başkası yararına davranışlarda bulunma eğilimindedirler ancak içinde bulundukları toplumun insanı yozlaştırdığı üzerinedir. En genel hali ile bu tartışma insan doğasının iyi mi yoksa kötü mü olduğu sorusu üzerine gelişmiştir. Gelişim boyunca ahlaki ilerlemeyi devam ettirmekteyiz yoksa ahlaklı bireyler olarak dünyaya geldik? Bu soruya cevabı gelişim psikolojisi verecektir.
Ahlak; toplum içerisindeki bireylerin sosyal etkileşimlerini ve ilişkilerini düzenleyen kurallar sistemi olarak tanımlanabilir. Bu yüzden ahlakı, toplum tarafından algılanan ve tanılanan iyi ve kötü davranışlar olarak da düşünebiliriz. Gelişimin tanımından yola çıkarak, ahlaki gelişim kavramını da toplumsal kurallar doğrultusunda neyin iyi neyin kötü olduğunu anlama ve öğrenme süreci olarak ele alabiliriz.
Ahlak Gelişimi: Gelişim Kuramları
Gelişim kuramlarının bir çoğunda ahlaki muhakemeye odaklanılmaktadır. Ahlak gelişimi bakımından da duygu ve davranışlara odaklanan kimi yaklaşımların bulunduğu görülmektedir. Örneklendirmek gerekirse Sigmund Freud ahlaki gelişimi açıklarken kaygı ve suçluluk olguları üzerine odaklanır. Freud, cezalandırılmaktan kaçınmak ve kaygıları azaltabilmek ile birlikte ebeveynlerin şefkatini koruyabilmek için ebeveynlerin standartlarını içselleştirdiklerini ileri sürer. Bu sayede süper-ego gelişecektir.
Davranışçı Kuramlar ve Ahlak Gelişimi
Ahlak olgusu davranış üzerinden değerlendirildiğinde taklit, ceza ve pekiştirme süreçleri ahlaki davranışın gelişimini etkilemektedir. Davranışçı ve sosyal bilişsel yaklaşımlara göre ahlaki davranışlarda bulunan rol modeller, ahlaki yönden uygun olmayan davranışların cezaya tabi olması ve ahlaka uygun sayılan davranışların da takdir vb. durumlar ile pekiştirilmesi yolu ile ahlaklı olan davranışların daha fazla ortaya çıkmasının olası olduğunu söyler.
Ahlaki Gelişim: Ahlaki Muhakeme (Akıl Yürütme)
Çocukların ahlaki konularda ortaya koydukları düşünce ahlakın bilişsel boyutu ile ilgilidir. Ahlaki muhakeme kavramı da burada devreye girer. Davranışların doğruluk veya yanlışlıkları üzerine yargıda bulunma süreci ahlaki muhakeme ile alakalıdır. Piaget ve Kohlberg ortaya koydukları kuramlar ile çocuklardaki ahlaki muhakemenin gelişimini temel almışlardır.
