Yalan; yapılan bir hatanın gizlenmesi, var olmayan bir durum için ikna etme amaçları ile söylenen yanıltıcı sözlerdir. Yalan söyleme davranışı sözel olabileceği gibi yazı ile ya da jest/mimiklerle de olabilir. İnsanlar yalan söyleme davranışını gelişimsel süreçleri ile birlikte kazanırlar.
İçindekiler
Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışı
Yaşamın ilk dönemlerinde insanlar bilişsel ve fiziksel olarak gelişmeye devam etmektedirler. Çocuklar yaşamın ilk yıllarında gerçekliğe sadık kalma olgusunu korumakta başarısızlardır çünkü gerçeğe sadık kalmak zamanla ve çeşitli bilişsel gelişimlerin tamamlanması ile oluşur.
Çocukların yalan söylemesine karşı gösterilen aşırı tepkiler, yalan üzerine uzun konuşmalar ve söylediği sözlerin yalan olduğunu ispatlama girişimleri çoğu zaman zarar verici olabilmektedir. Çocuklar yalan söyleme davranışına başvurduklarında yalanın türü ve nedenleri üzerine yoğunlaşılmalıdır. Yalan söyleme davranışının neden ortaya çıktığını bilmek sorunun çözümü açısından önemli veriler sunabilir.
Gelişimsel özelliklerinden dolayı insanlar, yaşamın ilk yıllarında bazı bilişsel becerilerden de yoksundurlar. Bu beceriler aşamalı olarak gelişmektedir.
Ebeveynlik Tutumları Yalan Söylemeye Neden Olur mu?
Ebeveynler tarafından sevgi ve ilgi ihtiyacı karşılanmayan çocuklar yalan söyleyebilirler. İlgi ve sevgi ihtiyacının karşılanması ve çocuğun dikkat çekebilmesi için çeşitli yalanlarla karşılaşılabilir. Takdir ve ilgi görebilmek için gerçeklikle bağın koptuğu çeşitli sözler söyleyebilirler. Başarısızlığın gizlenmesi, başarısızlıklara karşı çeşitli bahaneler üretmek gibi yalanlar söylenebilir. Bu sayede takdir ve ödül elde etme/cezadan kurtulma beklentisi vardır.
Aile ya da çevre tarafından ilgi görmeyen çocuk, ebeveynleri ya da öğretmenleri tarafından beklenilen bazı davranışları yapmasına rağmen yapmadığını söyleyebilir. Bu sayede çocuk dikkatleri üzerine çekebilir. Örneğin ödevini yapan çocuk yapmadım diyebilir.
Çocuğa üstesinden gelebileceğinden daha fazla sorumluluk yüklenmesi yalan davranışına sebep olabilir. Ebeveynlerin çocuklarından aşırı yüksek bir akademik başarı beklemesi ya da becerisi/bilgisi olmadan çocuklardan bir işi yapmalarını beklemek yalana yol açabilir.
Çocuğun başkaları ile kıyaslanması, hataları sonucunda sert cezalandırmalar yalan söyleme davranışını tetikleyecektir. Burada kırılan özgüvenin ve özsaygının ebeveynler tarafından kırılmaması amacıyla çocuk içinde bulunduğu bazı durumları saklama düşüncesi içerisine girecektir ya da var olmayan durumların var olduğunu söyleyecektir.
Yalan ve Çevresel Faktörler
Çocuğun çevresinde bulunan bazı yetişkinlerin yalan söyleyerek sorumluluktan ve olumsuz sonuçlardan kaçtığını gören çocuk yalana başvurabilir. Çevresindeki insanların bazı olayları saklayarak ya da çarpıtarak olumsuz sonuçlardan kaçmaya çalışmaları çocuğa kötü örnek olacaktır.
