Prososyal davranış; başkalarına yarar sağlama niyeti ile yapılan davranışlardır. Yardım etmek, bağışta bulunmak, işbirliğinde bulunmak, paylaşmak vb. prososyal davranışlara örnek olarak verilebilir. Yardım etme, paylaşma ve rahatlatma davranışları ile işbirliğinde bulunma davranışları araştırmacılar tarafından en çok incelenen prososyal davranış türleridir.
İçindekiler
Prososyal Davranış Türleri: Yardım Etme
Yardım etme davranışı; kişinin kendi imkanlarını kullanarak başkalarının iyiliğine yönelik gelişmeler sağlayabilmek, başkalarının tamamlayamadığı işleri hafifleterek amaca yönelik yükün hafifletilmesine yönelik ortaya konan eylemlerdir. Yardım davranışları, bireyin yaşamının ilk yıllarından itibaren ortaya koyabileceği bir prososyal davranıştır.
Araçsal Yardım Etme
Bir kişinin hedefe ulaşamayan davranışlarını gözlemleyerek, ihtiyacın nasıl giderileceğine yönelik çıkarımlarla harekete geçmeyi gerektiren davranışlar “araçsal yardım etme” davranışıdır. Çocuklar, yaşamın ilk yıllarından itibaren amaca yönelik basit eylemleri algılayacak düzeye gelirler. Bu algılamanın hemen ardından amaca yönelik niyetli-niyetsiz eylemler ile yardım davranışında bulunabilirler. Çocukların yardım etme davranışı, araçsal yardım etme konusunda erken yaşlardan itibaren hazır olduklarını göstermektedir.
Empatik Yardım Etme
Acı çeken veyahut duygusal yönden zorluk yaşayan birine gösterilen ilgi, rahatlatma ve teselli edici davranışlara empatik yardım etme davranışı adı verilir. Literatürde empatik yardım etme davranışı iki prososyal davranış olan rahatlatma veya teselli etme davranışları olarak ortaya çıkar. Rahatlatma davranışı karşıdaki kişinin olumsuz duygular içerisinde olduğunu algılayarak bu olumsuzluğun ortadan kaldırılması için gereken çabanın gösterilmesini gerektirmektedir. Çocuklar yaşamlarının 12. ayından itibaren başkalarının duygusal ihtiyaçlarını anlamlandırarak rahatlatma prososyal davranışını gösterebilirler. Başka bir araştırmada 18 aylık bebeklerin 30 aylık bebeklere kıyasla daha az prososyal davranış gösterdiği bulunmuştur.
Prososyal Davranış Türleri: Paylaşma
Kişinin kendisi ile başkalarının arasında var olan eşitsiz durumu anlamlandırarak sahip olduğu nesneleri kendisine saklama isteğini terk etmeye başlaması olarak ifade edebiliriz. Literatürde ortaya konan bir çalışmada 10-12 aylık bebeklerin yakın ilişkiler kurmak maksadıyla yetişkinler ile yiyecek paylaşabileceklerini belirtmektedir. Yaş ile birlikte paylaşma davranışının ortaya çıkmasında belirgin farklar ortaya çıkmaktadır.
Prososyal Davranış Türleri: İşbirliği
Ortak bir amaç doğrultusunda bireylerin birlikte hareket etmesini gerektiren davranışlara katılımı işbirliğidir. Kişinin tek başına üstesinden gelemeyeceği sorunları bir başkasının ya da başka insanların desteği ile çözmesi gerektiği durumlarda işbirliğine ihtiyaç ortaya çıkar.
Prososyal Davranış Gelişimi
Prososyal davranışın gelişim dönemi boyunca artış gösterdiği ya da dalgalı bir seyir izlediği üzerine iki görüş bulunmaktadır. Prososyal davranışların yaşa bağlı değişimlerinin incelendiği çalışmalarda okul öncesi çocuklarda yaşa bağlı olarak prososyal davranışlarda yaşla birlikte anlamlı bir değişim olduğu ortaya konmuştur.
